EL ADIVINO TIRESIAS

Origen de la ceguera y de la capacidad adivinatoria de Tiresias, tal como lo cuenta Hesíodo. (Apolodoro, Bibliotheca mitologica, 3, 69-72)

Ἦν δὲ παρὰ Θηβαίοις μάντις Τειρεσίας, γενόμενος τυφλὸς τὰς ὁράσεις. (…) Ἡσίοδος δέ φησιν ὅτι, θεασάμενος ὄφεις συνουσιάζοντας(1) καὶ τούτους τρώσας, ἐγένετο ἐξ ἀνδρὸς γυνή,πάλιν δὲ τοὺς αὐτοὺς ὄφεις παρατηρήσας συνουσιάζοντας(1), ἐγένετο ἀνήρ. Διόπερ Ἥρα καὶ Ζεὺς, ἀμφισβητοῦντες πότερον(2) τὰς γυναῖκας ἢ τοὺς ἄνδρας ἥδεσθαι μᾶλλον ἐν ταῖς συνουσίαις(3) συμβαίνοι, τοῦτον(4) ἀνέκριναν. Ὁ δὲ ἔφη, δέκα μοιρῶν περὶ τὰς συνουσίας οὐσῶν, τὴν μὲν μίαν ἄνδρας ἥδεσθαι, τὰς δὲ ἐννέα γυναῖκας. Ὅθεν Ἥρα μὲν αὐτὸν ἐτύφλωσε, Ζεὺς δὲ τὴν μαντικὴν αὐτῷ ἔδωκεν.

Notas: (1) συνουσιάζοντας: de συνουσιάζω, “copular”, “tener relaciones sexuales”. (2) πότερον … συμβαίνοι: “quién conseguía… ”. (3) ἐν ταῖς συνουσίαις: “en las relaciones sexuales”. (4) τοῦτον: se refiere a Tiresias.

PERSEO Y ANDRÓMEDA

Perseo salva a Andrómeda, hija de Cefeo, rey de Etiopía, de morir devorada por un monstruo marino.(Apolodoro, Bibliotheca mitologica, 2, 4, 3) 

[Περσεὺς] παραγενόμενος δὲ εἰς Αἰθιοπίαν, ἧς ἐβασίλευε Κηφεύς, εὗρε τὴν τούτου θυγατέρα, Ἀνδρομέδαν, παρακειμένην βορὰν(1) θαλασσίῳ κήτει. Tαύτην θεασάμενος ὁ Περσεὺς καὶ ἐρασθεὶς, ἀναιρήσειν ὑπέσχετο Κηφεῖ τὸ κῆτος, εἰ μέλλει σωθεῖσαν αὐτὴν αὐτῷ δώσειν γυναῖκα. Ἐπὶ τούτοις(2) γενομένων ὅρκων, ὑποστὰς(3) τὸ κῆτος ἔκτεινε καὶ τὴν Ἀνδρομέδαν ἔλυσεν.

Notas: (1) βορὰν: predicativo, “como alimento”, “como cebo”. (2) Ἐπὶ τούτοις: “en esos términos”, “con esas condiciones”. (3) ὑποστὰς: del verbo ὑφίστημι.

Perseo y Andrómeda. C. A. van Loo . 1735. Museo del Hermitage

DÁNAE Y LA LLUVIA DE ORO

Ante la consulta de Acrisio a un oráculo sobre la descendencia de su hija Dánae, el dios le responde que un nieto varón lo matará.

[1] Ἀκρισίῳ δὲ, περὶ παίδων γενέσεως ἀρρένων χρηστηριαζομένῳ, ὁ θεὸς ἔφη γενέσθαι παῖδα ἐκ τῆς θυγατρός, ὃς αὐτὸν ἀποκτενεῖ. [2] Δείσας δὲ ὁ Ἀκρίσιος τοῦτο, ὑπὸ γῆν θάλαμον κατασκευάσας χάλκεον, τὴν Δανάην ἐφρούρει. (…) [3] Ζεὺς δὲ μεταμορφωθεὶς εἰς χρυσὸν καὶ διὰ τῆς ὀροφῆς εἰς τοὺς Δανάης εἰσρυεὶς κόλπους συνῆλθεν.

Notas: [1] Ἀκρισίῳ… χρηστηριαζομένῳ: Complemento indirecto de la oración ὁ θεὸς ἔφη, “el dios le dijo  (a Acrisio) que…” (oración de infinitivo: γενέσθαι παῖδα…). χρηστηριαζομένῳ: de χρηστηριάζω, en voz media, “consultar un oráculo”. ὁ θεὸς: el dios al que consultaba. τῆς θυγατρός: la hija de Acrisio, Dánae, a la que luego nombra. [2] Δείσας: aoristo de δείδω. χάλκεον: “de bronce”, para que nadie entrase a la cámara subterránea de encierro de Dánae. [3] εἰς χρυσὸν: “en oro”, o “en lluvia de oro”, como se representa tradicionalmente. εἰσρυεὶς: aoristo de εἰσ-ρέω, “derramarse” (la lluvia de oro hasta Dánae). εἰς τοὺς Δανάης κόλπους: “hasta el vientre /seno de Dánae” (para engendrar un hijo). συνῆλθεν: de συν-έρχομαι.

                                                        Dánae recibiendo la lluvia de oro. Tiziano, h. 1553. Museo del Hermitage